Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Çarşamba günü TBMM Plan Bütçe Komisyonu’ndaki 2025 yılı bütçe görüşmelerine belediyelerin Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) olan borçlarına ilişkin tartışma damga vurdu. İktidar milletvekilleri belediyelerin SGK’ya olan borçlarını ve muhalefet milletvekilleri ise SGK’nın mükelleflerden olan toplam alacak tutarını sordular.
SORULARINIZ İÇİN: [email protected]
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, belediyelerin borçları hakkında ayrıntılı bilgi verdi. Işıkhan, belediye borçlarıyla ilgili tartışmaların uzaması üzerine mükelleflerin SGK’ya olan borçları dahil yanıtlayamadığı sorulara yazılı yanıt vereceğini söyledi.
REKLAMSayıştay raporuna göre, SGK’nın 2023 yılı sonu itibarıyla toplam prim alacakları 540,1 milyar liraya ulaşıyor. SGK’nın 2023’te prim gelirlerinin 1,5 trilyon lira olduğu dikkate alındığında ödenmeyen primler yıllık prim gelirlerinin 3’te 1’ine ulaşıyor.
Bu alacaklardan 315,8 milyarı takipli alacaklar hesabında yer alıyor. Tecilli ve tehirli alacaklar hesabında 26,1 milyar lira bulunuyor. Söz konusu alacakların 15,6 milyar liralık kısmı ise mükelleflerden tahsil imkanı kalmadığı için şüpheli alacaklar kaleminde izleniyor.
2024 yılında ortaya çıkan borçlarla birlikte toplam borçların yaklaşık ikiye katlandığı tahmin ediliyor.
İCRA YOLUYLA BEŞ YILDA 53,7 MİLYAR LİRALIK TAHSİLAT
SGK, zamanında ödemeyen prim borçları için icra takibi başlatıyor. 6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un 48’inci maddesi uyarınca devlete olan borcun vadesinde ödenmesi veya haciz işlemi yapılması borçluyu zor duruma düşürecekse, borçlunun talep etmesi ve teminat göstermesi şartıyla borçlar 36 aya kadar taksitlendirilebiliyor. SGK Yönetim Kurulu, bu yıl haziran ayında alacakların tecil ve taksitlendirilmesine ilişkin usul ve esaslarda değişiklik yaptı. Prim borcunun tecil edilmesi için talepte bulunan şirketin çok zor durumda olup olmadığının tespiti ile ilgili kriterleri belirledi.
REKLAMBu kriterlere değinmeden önce SGK’nın 2019 – 2023 yıllarını kapsayan son beş yılda icraya intikal eden alacaklarına ve icra yoluyla tahsil edilen alacak miktarına bakalım. SGK söz konusu dönemde 4,6 milyon alacak dosyasını icra takibine aldı. İcraya intikal ettirilen alacak tutarı 148,1 milyar lira oldu. 2019 yılında toplam tutarı 43,2 milyar lira olan 3 milyon dosya icra takibine alındı. 2023 yılında ise 54,2 milyar lira tutarındaki 503 bin dosyanın icra takibine alındığı görülüyor.
İcra yoluyla tahsil edilen alacak miktarı ise beş yıllık dönemde 53,7 milyar lira oldu. Bunun 22,8 milyarı 2023’te gerçekleşti. İcra takibine alınan alacak tutarının 43,2 milyar lira olduğu 2019 yılında ise sadece 5,3 milyar liralık tahsil edildi.
Sayıştay raporunda, tahsilat oranının düşük kalması eleştirildi.
BELEDİYELERİN BORÇLARI 2024’TE İKİYE KATLANDI
Belediye, bağlı kuruluş ve belediye şirketlerinin SGK’ya olan prim ve prime bağlı borçları 2023 yıl sonu itibarıyla 72,6 milyar TL idi. Bu borcun 15,3 milyarı doğrudan belediyelere, 690 milyonu bağlı kuruluşlara, 56,6 milyar lirası ise belediye şirketlerine ait bulunuyor.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, bütçe görüşmeleri sırasında yaptığı açıklamada, belediye borçlarının son olarak 150 milyar liraya ulaştığını söyledi. Bakan Işıkhan’ın verdiği bilgiye göre borçların yüzde 67,5’i (101 milyar TL) CHP’li, yüzde 25’i (38 milyar TL) AK Partili, yüzde 3’ü (4,5 milyar TL) MHP’li, yüzde 2’si (3 milyar TL) DEM’li, yüzde 2,5’i (4 milyar TL) de diğer belediyelere ait bulunuyor.
REKLAMİzmir Büyükşehir Belediyesinin 9,6 milyar, Ankara Büyükşehir’in 8,4 milyar, İstanbul Büyükşehir’in 5,9 milyar, Adana Büyükşehir’in 4,2 milyar, Şişli Belediyesi’nin 2,5 milyar lira borcu var.
Belediyelerin ve il özel idarelerinin vergi ve prim borçları, genel bütçe vergi gelirlerinden her ay yerel yönetimlere ayrılan paydan kesinti yapılarak tahsil ediliyor. Ancak, kesinti tutarı ilgili belediyeye ayrılan aylık payın yüzde 35’ini aşamıyor.
Bu hüküm sadece doğrudan belediyelerin borçları için uygulanıyor. Belediye şirketlerinin prim borçları için bu şekilde kesinti yapılamıyor.
SGK’NIN TECİL TAKSİT KRİTERLERİ NEDİR?
6183 Sayılı Kanunun 48’inci maddesi kapsamında SGK’ya olan prim borçlarının 36 aya kadar taksitlendirilebilmesi için mükellefin çok zor durumda olduğunun tespiti amacıyla likidite oranına bakılıyor. Likidite oranı, bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerde “Dönen varlıklar – Stoklar / Kısa vadeli yabancı kaynaklar” formülü ile hesaplanıyor.
Bu şekilde yapılan hesaplama sonucu likidite oranının 1,00 ve altında olması borçlu mükellef açısından “çor zor durum” kabul ediliyor. Likidite oranının “0,51 – 1,00” arasında olması halinde azami 18 aya kadar, “0,50 ve altında” olması halinde ise 36 aya kadar taksit yapılıyor.
Borçların tecil ve taksitlendirilmesi belediyeler ve diğer kamu kurumlarının “çok zor durum” tespiti beyanlarına göre yapılıyor. Likidite oranı hesaplamasına bakılmaksızın değerlendiriliyor. Ancak, belediye şirketleri için diğer mükellefler gibi likidite oranı hesaplanıyor.
