ÖZEL | Hamburgeri ABD'ye kaptıran Almanya'nın gözü dönerde mi?

Döner, kuşkusuz Türkiye’de ‘fast-food’ denilince akla gelen ilk yemeklerden biri…

Ancak döner artık yalnızca bizde değil, Almanya’da da akla gelen ilk fast food. Öyle ki Almanların kendilerine ait bir lezzet olarak tanımladığı ‘currywurst’ü bile geçmiş durumda… Hatta dünyanın en zenginlerinden Elon Musk’ın kendi deyimiyle ‘favori Alman yiyeceği’.

Almanya Cumhurbaşkanı Frank Walter Steinmeier’ın Türkiye ziyareti sırasında Alman Büyükelçiliği’ne ait Tarabya rezidansında döner kesmesi gündem olurken ‘Türk Döneri, Alman Döneri’ tartışmaları da yeniden alevlendi.

Tüm bunlarla birlikte dün dönerin 'geleneksel ürün adı' olarak tescil edilmesi için Türkiye tarafından Avrupa Birliği'ne (AB) yapılan başvurunun ilanı, AB Resmi Gazetesi'nde yayımlandı. 3 aylık itiraz süresinin dolmasının ardından tescil edilmesi ve Türkiye'den AB'de tescillenen ilk geleneksel ürün adı olmasına ise kesin gözüyle bakılıyor.

Dönerin tarihi 1800'lü yılların başına kadar uzanıyor. Almanya’daki hikayesi ise 1972’de, Almanya’ya giden Türk işçi Kadir Nurman’ın Berlin’deki Bahnhoff Zoo semtinde pide içinde et satmaya başlamasıyla başlıyor.

Sonrasında zenginleştirilen dönere salata ve sos da eklenmeye başlanıyor ve bugün Almanya’daki halini alıyor.

Almanlara göre döner; Türkler ile ülkeye gelse de dönerin ayaküstü yemek olarak dünya kariyeri Almanya’da başladı. Türkiye’de ise bu konuda görüş tam tersi.

Bu konuda görüşler farklı olsa da kesin olan bugün Almanya’da döner ve on binlerce dönerci Almanya ekonomisi için büyük önem taşıyor. Almanya hükümetinin Deutschland.de sitesinin Avrupa Türk Dönercileri Derneği’nin (ATDID) verilerine dayandırdığı haberine göre Almanya’da günlük döner tüketimi günde tam 550 ton civarında.

Tüm Dönerciler Derneği’nin 2020 verilerine göre ise Türkiye’de bu oran 900 ton kadar. Kitapta yer alan verilere göre Almanya'da 40 bin civarında döner mağazası bulunurken bunların 4 bini başkent Berlin'de bulunuyor, yani İstanbul'dan daha fazla.

Rakamlar kadar araştırmalar da Almanların dönere olan dayanılmaz ilgisini doğruluyor. Alman dpa haber ajansı tarafından yaptırılan YouGov anketinin sonuçları da ülkenin currywurst yerine döneri tercih ettiğini ortaya koydu.

Yetişkin katılımcıların yaklaşık yüzde 45'i, körili sosis olarak da bilinen ‘currywurst’ yerine döneri yemeyi tercih ettiklerini söyledi. Almanya'da 40 bin civarında dönerci bulunuyor; bunların 4.000'i başkent Berlin'de, yani İstanbul'dan daha fazla.

Pek çok ünlü isim de döner sektörüne ağırlık verirken bunların arasında eski Galatasaraylı futbolcu Podolski yer alıyor. 6 yıl önce Köln’de ilk dönerciyi açan Polonya asıllı Alman futbolcu Lukas Podolski, başarıların ardından 30'dan fazla şube açtı.

Futboldan kazandığı paralar içinde yer alsa da Podolski'nin 180 milyon sterlinlik servetinin büyük kısmı kurucusu ve ortağı olduğu 'Mangal Döner'den geliyor.

Döner: Eine türkisch-deutsche Kulturgeschichte’ kitabının yazarı Eberhard Seidel’in aktardığına göre ortalama olarak her Alman yılda en az 16 kebap yiyor.

Almanlar, 80 bin çalışanı olan yaklaşık 18 bin 500 kebap dükkanından yiyecek alıyor; bu da her 4 bin 500 kişiye bir kebap dükkanının düşmesi anlamına geliyor. Ve bu kebaçılar McDonald's, Burger King, Nordsee GmbH, IKEA Almanya, Starbucks veya Mövenpick gibi Almanya'daki en büyük on oyuncunun toplamından daha fazla satış yapıyor.

Almanya’daki asıl fark ise ihracat noktasına kendisini gösteriyor. Zira verilere göre Almanya günde 550 ton tüketirken, aynı miktarda döner ise Almanya’da dışarıya ihraç amaçlı üretiliyor. ATDID’e göre, Almanya’daki döner sektörü yıllık yaklaşık 2,4 milyar euro, Avrupa genelinde ise yaklaşık 3,5 milyar euroluk satış gerçekleştiriyor.

Uluslararası Döner Federasyonu’nun (UDOFED) Genel Başkanı Mehmet Mercan geçtiğimiz yıllarda yaptığı açıklamada Türkiye’de ise sektörün iç pazar ile kısıtlı kaldığını belirterek “Ülkemizde dönerinde içinde bulunduğu et ve et ürünleri ihracatı 30 milyon dolar. Avrupa’da bu rakam 50 milyar euro. Dünya pazarı 100 milyar dolar” açıklamasında bulunmuştu.

Öte yandan Almanya’da bu kadar ilgi gören lezzet enflasyondan etkilenince ülkede bambaşka tartışmalar yarattı. Öyle ki dönerin fiyatının 4 euronun üzerine çıkması hatta bazı yerlerde 9-10 euroyu görmesi sonrası Almanya Başbakanı Scholz konuya ilişkin sorulara bizzat kendi hesabından yanıt vermek zorunda kaldı.

Scholz, ‘Bundeskanzler’ adlı resmi Instagram hesabından yaptığı video paylaşımında “Son zamanlarda özellikle gençlerden döner fiyatına bir üst sınır getirilmesi yönünde talepler geliyor. Ancak serbest pazar ekonomisinde yaşıyoruz ve fiyatlar, arz talebe göre belirleniyor. Aynı zamanda döner üreticilerinin üstesinden gelmeleri gereken bir maliyet fiyatları var. Yani dönerin fiyatı için bir üst tavan sınırlaması getirilmeyecek. Ancak Almanya’da enflasyon son zamanlarda ciddi oranda düştü ve daha da düşecek. Bu konuda Avrupa Merkez Bankası çok güzel bir iş ortaya çıkardı ve tabii federal hükümet de aynı şekilde” diyerek vatandaşlarını ‘sakinleştirmeye’ çalışsa da fiyatlar yükselmeye ve Almanları rahatsız etmeye devam ediyor.

Almanların döner ile bu denli iç içe olduğu bir süreçte ise Türkiye’den farklı eleştiriler hakim. Zira AB genelinde dönere 'Alman döneri' denilmeye başlanması, ikinci bir ‘Yunan yoğurdu’ vakasının yaşanıp yaşanmayacağı endişelerini de akıllara getiriyor.

Kendi ülkesinden çıkan ‘hamburger’i ABD’ye kaptıran Almanya’nın Türkiye’den çıkan döneri sahiplenmeye çalıştığı kesin. Bunun ne kadar başarılı olacağı ve Türkiye’nin bunu için atacağı adımların ne kadar güçlü olacağını ise zaman gösterecek.

* Haberin görseli Associated Press ve Shutterstock'tan servis edilmiştir.