854 Sayılı Deniz İş Kanunu’na göre, aynı işveren emrinde veya aynı gemide bir takvim yılı içinde bir veya birkaç hizmet akdine dayanarak en az altı ay çalışmış olan denizciler yıllık ücretli izne hak kazanıyor. İzin süresi 6 aydan bir yıla kadar hizmeti olan gemi adamları için 15 günden, bir yıldan daha fazla hizmeti olanlar için ise yılda bir aydan az olamaz. İzin, işverenin uygun göreceği bir zamanda kullanılır. Gemi adamı izin hakkından feragat edemez.
SORULARINIZ İÇİN: akivanc@haberturk.com
Ancak, gemi adamının hak ettiği yıllık ücretli izni kullanmadan hizmet akdi Kanunun 14’üncü maddesinin (I) numaralı bendine göre sona ererse izin süresine ait ücret ödenmiyor. Kanunun 14’üncü maddesinin (I) numaralı bendi ise gemi adamının herhangi bir limanda geminin hareketinden önce gemiye dönmemesi, tutukluluk, hapis veya gemide çalışmaktan men olunması; işveren veya işveren vekiline karşı iş ve çalışma şartlarına aykırı hareket etmesi; denizcilik kural ve teamüllerine veya ahlak ve adaba aykırı hareket etmesi hallerinde işverence iş akdinin feshedileceğini düzenliyor.
REKLAMİPTAL BAŞVURUSUNU YARGITAY YAPTI
İşçi ve işveren arasındaki davalara bakan Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, söz konusu düzenlemenin Anayasa’ya aykırı olduğu gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi’ne iptal başvurusu yaptı. AYM başvuruyu kabul etti.
İŞÇİNİN İZİN HAKKI ANAYASAL GÜVENCE ALTINDA
İş Kanunu’na göre işçi ile işveren arasındaki iş akdinin herhangi bir nedenle sona ermesi halinde işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücretinin sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödenmesi gerekir.
Benzer hüküm Borçlar Kanunu’nda da yer alıyor. Borçlar Kanunu’nda, sözleşmesi herhangi bir sebeple sona eren işçinin hak kazanıp da kullanamadığı yıllık izin sürelerine ait ücretinin sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden kendisine ya da hak sahiplerine ödenmesi gerektiği ifade ediliyor. Borçlar Kanunu’nun hizmet sözleşmesi ile ilgili hükümleri İş Kanunu, Deniz İş Kanunu ve Basın İş Kanunu kapsamı dışındaki işçiler için uygulanıyor.
REKLAMAYM kararında, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu, 4857 Sayılı İş Kanunu ve 5953 Sayılı Basın İş Kanunu’nda kullanılmayan yıllık izne ilişkin ücretin işçiye ödenmesi bakımından sözleşmenin sona erme nedenine bağlı bir şart öngörülmediği halde Deniz İş Kanunu’nda şart bulunduğuna dikkat çekildi.
Deniz İş Kanunu’na göre işçinin ne zaman izin kullanacağına işverenin karar verdiği vurgulanan kararda, iznin kullanılmasından önce iş akdinin 14’üncü maddenin (I) numaralı bendindeki sebeplere bağlı olarak feshedilmesi durumunda işçinin Anayasal güvence altına alınan dinlenme hakkını kullanmamış olacağı dile getirildi. Bu nedenle, Deniz İş Kanunu’nun söz konusu hükmünün Anayasa’nın 50’nci maddesindeki “Dinlenmek, çalışanların hakkıdır. Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir” hükmüne aykırı olduğu belirtildi.
YENİ YASAL DÜZENLEME İÇİN 6 AY SÜRE
Anayasa Mahkemesi bu gerekçelerle Deniz İş Kanunu’nun 40’ıncı maddesinin yedinci fıkrasını iptal etti. AYM, yasal boşluk doğmaması için yeni bir yasal düzenleme yapılıncaya kadar 6 ay süre verdi. AYM’nin iptal kararı 14 Eylül 2024 tarihinde yürürlüğe girecek.
REKLAMİZİN HAKKINDAN FERAGAT EDİLEMEZ
İlgili kanunlar uyarınca işçiler izin hakkından feragat edemez. İşçilerin dinlenme hakkının suistimal edilmemesi için çalışma devam ettiği sürece kullanılmayan izin karşılığı ücret ödenmesi söz konusu kanunlarda yasaklanmıştır. İşçi işverene “Ben izin kullanmak istemiyorum, bana para ver” diyemez. İşçinin talebiyle izin yerine ücret ödense bile iş akdi sona erdiğinde işçi yeniden kullanılmayan izin ücretinin ödenmesini istediğinde Yargıtay işçiyi haklı buluyor.
Deniz İş Kanunu dışındaki kanunlarda, iş akdi hangi sebeple sona ererse ersin kullanılmayan izin ücretleri iş akdinin sona erdiği tarihteki ücret üzerinden ödenmek zorunda.